Iedereen maakt zich wel eens zorgen over iemand anders. Vaak komt het vanzelf weer goed, maar er zijn momenten waarop dat niet het geval is. Denk bijvoorbeeld aan een vervuilde woning, vreemd/onbegrepen gedrag of overmatig middelengebruik. De medewerkers van TeamBZ (Team Bemoeizorg) komen in beeld als iemand alle hulp afwijst. Bemoeizorger Martijn helpt mensen die zelf geen zorg vragen of aannemen dan toch op weg naar passende hulp. Hij werkt wekelijks en soms zelfs dagelijks samen met leefbaarheidsmedewerker Suzanne van woningcorporatie Wonen Zuid. Ze puzzelen graag met elkaar om complexe situaties rond psychische problemen op een creatieve manier op te lossen.
Zorgen van buren
Vaak komt een melding van de buren, omdat zij als eerste in de gaten hebben dat er problemen spelen. Soms hebben buurtbewoners zorgen, maar soms ervaren ze ook overlast. Suzanne: “Als leefbaarheidsmedewerker bij Wonen Zuid in Roermond houd ik me onder andere bezig met complexe overlastzaken. Dat wil zeggen dat er meer dan alleen overlast speelt. De veiligheid van de persoon zelf of van de buurt is in het geding.”
“Wat buren zien is de hoarding - waarbij mensen zoveel spullen verzamelen dat ze zichzelf nauwelijks kunnen bewegen in huis -, veelvuldig drugsgebruik, afzondering van de maatschappij of verward gedrag.” Achter deze zichtbare overlast schuilen vaak psychische klachten en trauma’s. Martijn vertelt over de situatie van een mevrouw die haar man verloor. Buren en familie maakten zich ernstig zorgen. De vrouw hield jarenlang alle contact af. Ze sloot zich op in haar huis en de tuin verwilderde totaal. Op een gegeven moment overwoekerde de tuin ook die van buren.
Als er bij complexe overlast door een huurder van Wonen Zuid een vermoeden van psychische problematiek bestaat, schakelt Suzanne Martijn in. “TeamBZ is er om te overleggen als het complex wordt. Met Suzanne werk ik wekelijks en in sommige periodes bijna dagelijks samen. Ik beschouw haar daarom ook als mijn collega.”
“We zien bij TeamBZ voornamelijk mensen voor wie meerdere problemen tegelijkertijd spelen. Het gaat dan bijvoorbeeld om een combinatie van verschillende psychische klachten of een verstandelijke beperking met een verslaving of vervuiling.” Martijn begeleidt mensen dan onder andere naar verslavingszorg of thuisbegeleiding. “Samenwerking met instanties in de regio is essentieel om mensen te kunnen helpen, want met deze complexe problematiek kun je in je eentje niets bereiken.”
Dichte deur
De twee overleggen eventueel met andere samenwerkingspartners of het nodig is om langs te gaan bij iemand over wie zorgen zijn. Martijn: “Dan gaan we samen aan de deur. Suzanne kijkt of de staat van de woning aanvaardbaar is voor Wonen Zuid. Ik ben erbij om in te schatten of er hulp vanuit de geestelijke gezondheidszorg nodig is.”
“We maken regelmatig mee dat iemand in eerste instantie de deur dichthoudt. Vaak wil diegene de deur niet opendoen uit schaamte. Bang om te laten zien hoe slecht het gaat of uit schaamte over hoe het huis eruit is komen te zien na jaren van hoarding. Maar ook een laag vertrouwen in hulpverlening is reden om ons niet toe te laten.” En dan is doorzettingsvermogen nodig: “We gaan meermaals langs en op een gegeven moment gaat de deur toch wel op een kiertje open.”
Bij een eerste huisbezoek is er vaak al te zien of er iets aan de hand is. Martijn legt uit: “Je ziet aan de vervuiling hoe erg het met iemand gesteld is. Bijvoorbeeld als de woning een jaar geleden bij een huisbezoek nog schoon was, en als we nu langsgaan niet meer. Of we zien juist dat de woning al jaren vervuild is en dat diegene zichzelf niet meer verzorgt.”
Wedje sluiten
Suzanne en Martijn hanteren een voorzichtige en open benadering. Martijn: “Ik bied vaak niet meteen hulp aan. Dat kan afschrikken. We gaan ook niet met de vinger wijzen of oordelen. Ik maak eerst een praatje.” Suzanne vult aan: “Als we aangeven dat we ons zorgen maken over iemand, komt het gesprek ook al wel op gang. Maar mensen spelen bij ons bezoek ook wel eens mooi weer. Buiten kijken we elkaar aan en dan weten we genoeg.”
Martijn gaat verder: “Om echt in gesprek te komen over de problemen die spelen, probeer ik iemand gerust te stellen. Het helpt vaak om over de schaamte heen te komen als diegene hoort dat hij niet de enige is met problemen. Ik heb zelfs weleens een wedje gesloten: Ik wed dat jouw situatie nog niet in mijn top 10 komt van wat ik heb gezien.”
Hij neemt de tijd om het contact op te bouwen en gaat meerdere keren langs. Aan de hand van de gesprekken en de bezoeken aan huis, schat Martijn in of en zo ja welk psychisch probleem of welke verslaving iemand heeft. En naar welke hulp hij diegene het beste kan begeleiden.
Taboe
Mensen willen niet altijd meteen hulp ook al is die wel noodzakelijk. Martijn: “Er rust nog steeds een taboe op psychiatrie. Mensen zeggen dan dat ze psychische hulp niet nodig vinden of willen het niet aannemen.” Wanneer er in het netwerk goed wordt samengewerkt, helpt dat om mensen te motiveren om toch hulp aan te nemen. Martijn: “Als door de overlast of de vervuiling iemand uit huis dreigt te worden gezet, dan kunnen wij meer doen. Dan vraag ik: Hoe kan ik jou ondersteunen om geen overlast te veroorzaken en zo de uithuiszetting te voorkomen?”
Suzanne vult aan: “Soms moet iemand eerst heel diep zinken om vervolgens weer op te bouwen. Het is nooit leuk dat er een ontruiming nodig is om iemand te laten inzien dat er echt verandering nodig is. Maar zo werkt het wel. Ik denk dan aan een mevrouw die heel veel alcohol dronk en overlast veroorzaakte in de buurt, maar niet in staat was om haar problemen in te zien. Andere mensen waren echt klaar met haar. Uiteindelijk hebben we het huis van deze mevrouw moeten ontruimen en haar uit huis moeten zetten. Ik hoorde onlangs dat ze goed terecht is gekomen. Ze laat onderzoeken welke problemen er aan de hand zijn, zodat ze de juiste hulp kan krijgen.”
Omdenken naar passende hulp
Martijn: “Ik kijk altijd eerst wat er nodig is voor iemand. Daarna bedenk ik pas hoe en met wie ik dat voor mekaar krijg. Omdenken noemen ze dat ook. Als je voor mensen met deze complexe psychische problematiek alleen doet wat de standaard procedures of protocollen zijn, dan ga je er niet komen.”
De twee moeten andere samenwerkingspartners en soms ook collega’s binnen hun eigen organisaties overtuigen dat er op een creatieve manier gedacht moet worden om iemand te kunnen helpen. Martijn: “Vaak zijn organisaties geneigd om in hokjes te denken. Er wordt gezegd ‘zo gaat het nou eenmaal’ of ‘zo doen we dat hier’. Maar dat blokkeert het creatieve denken dat voor deze problematiek nodig is.”
Samen puzzelen
Uiteindelijk helpen de medewerkers van TeamBZ 70 tot 80 procent van de mensen over wie zorgen zijn naar passende ondersteuning. Suzanne: “Om te horen dat iemand goed terecht is gekomen, daar word ik blij van. Je gunt dit niemand, laat ik dat vooropstellen, maar qua werk zijn dit soort complexe situaties wel een mooie uitdaging voor mij.”
“Maar”, zegt Martijn, “we zien in dit werk veel ellende. Je moet daar wel tegenkunnen.” Suzanne valt hem bij: “Gelukkig hebben we dezelfde humor en kunnen we persoonlijk goed overweg met elkaar.” Martijn: “Dat is ook nodig. De samenwerking geeft mij veel energie. Ik word er blij van om samen met anderen te puzzelen om problemen op een creatieve manier op te lossen voor mensen met psychische problemen.”
Meer informatie over TeamBZ: TeamBZ is een samenwerking van Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheid, Buro Andersom en Zelfregie NL. Kijk voor meer informatie op de webpagina van TeamBZ.
