Psychose

Een psychose volgt vaak na een stressvolle periode. Het begint meestal met lichte verschijnselen, zoals concentratie- of slaapproblemen en verminderde prestaties op school of werk. Ook schuw en angstig gedrag kan een voorteken zijn, net als jezelf steeds meer terugtrekken. Omdat de voortekenen relatief licht zijn, begrijpen mensen vaak pas achteraf dat het om een voorstadium van een psychose ging. De psychose zelf heeft een of meer van de volgende kenmerken:

• Hallucinaties
  Hallucineren betekent dingen horen, zien, voelen of ruiken die anderen niet waarnemen. Het meest voorkomende is stemmen horen die er niet zijn. Of je voelt dingen aan of in je lichaam die er niet zijn. Bijvoorbeeld het gevoel dat ‘onzichtbare handen’ je achterover duwen of dat er beestjes over je lichaam lopen. 

• Wanen
  Wanen (ook wel waanideeën genoemd) zijn overtuigingen of gedachten die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Er vormt zich een bepaald idee in je hoofd en hoe onterecht of vergezocht dat idee ook is: jij houdt vol dat het de werkelijkheid is. Veelvoorkomende wanen zijn paranoïde wanen. Je denkt dan bijvoorbeeld dat iemand je achtervolgt. Of dat er een complot bestaat om jou te vergiftigen.
  
  Ook identiteitswanen zijn vrij bekend: je denkt dan dat je iemand anders bent. Bijvoorbeeld een afgezant van God of een beroemd persoon.
  
  Nog een andere vorm is de betrekkingswaan. In dat geval denk je (ten onrechte) dat algemene berichten of gebeurtenissen - zoals berichten op radio of televisie - speciaal voor jou zijn bedoeld. 

• Verward denken
  Een psychose gaat samen met onsamenhangende, moeilijk te sturen gedachten. Het denken verloopt chaotisch, te snel of te langzaam. Daardoor ga je mogelijk ook anders praten en reageren. Je springt van de hak op de tak, je zegt woorden van anderen precies na of je begint aan een stuk door te ‘ratelen’. Verder is de kans groot dat je het heel moeilijk vindt om anderen te begrijpen.

Een psychose kan optreden na een moeilijke, stressvolle en/of uitputtende periode in iemands leven. Een andere oorzaak is drugsgebruik. Ook kunnen ziektebeelden zoals depressie, schizofrenie of een bipolaire stoornis tot een psychose leiden.

Als iemand een psychose heeft, kan er sprake zijn van schizofrenie. Maar dit hoeft niet.

Van schizofrenie is sprake als je een langdurige psychose of meerdere psychosen hebt doorgemaakt en in de tussenliggende periodes niet goed functioneert. Een psychose is een toestand waarbij je contact met de werkelijkheid ernstig verstoord is. Je ziet bijvoorbeeld beelden of hoort stemmen die er voor anderen niet zijn. Of je bent ervan overtuigd dat je wordt achtervolgd. Mensen in een psychose leven in hun eigen werkelijkheid.

De ziekte komt relatief vaak voor. Bijna 1 procent van de bevolking krijgt vroeg of laat in het leven schizofrenie. Dat zijn dus bijna 170.000 Nederlanders. De stoornis openbaart zich meestal als je tussen de 16 en 30 jaar bent. Hoe het zich uit, verschilt per persoon. Schizofrenie komt bij mannen en vrouwen evenveel voor, maar gemiddeld krijgen mannen er op jongere leeftijd mee te maken.

Positieve en negatieve symptomen

De verschijnselen die horen bij een psychose zoals hallucinaties, wanen en verwardheid, worden door medici ook wel de ‘positieve symptomen van schizofrenie’ genoemd. Positief wil hier zeggen: de verschijnselen zijn ‘erbij gekomen’, ze waren er eerst niet.

Daar tegenover staan de zogenoemde ‘negatieve symptomen van schizofrenie’.
Die gaan over wat je aan vaardigheden en eigenschappen bent ‘kwijtgeraakt’. Bepaalde kenmerken die bij jou horen, zijn nu afwezig of afgezwakt. Denk aan het niet meer tonen van emoties (het gevoel is weg of veel minder) en futloosheid (je energie is weg). Ook zelfverwaarlozing, concentratieproblemen, besluiteloosheid, somberheid en een ‘leeg’ gevoel komen voor.